Skip to content
English

(About Project)

Proje Hakkında

Amaç

Mevcut bazı İnternet protokollerinin ve servislerinin kullanılarak ve onlara eklemeler yapılarak yeni bir çok katmanlı ve açık kaynaklı altyapının oluşturulması ve üzerinde:

  • Kullanıcıların kendisine ait ve kendi ürettiği her türlü veri üzerinde hak sahibi olmasının, kullanım yerlerini belirleyebilmesinin ve bu verilerin güvenliğinin, devamlılığının sağlanması,
  • Verilerin merkezi olmayan bir altyapı üzerinde serileştirilerek birbirleriyle iletişim kurabilmesinin sağlanması ve bütün verilere kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde erişilebilmesi,
  • Verilerin kaynağının, geçerlilik süresinin ve doğruluğunun saptanabilmesi.

Motivasyon

Memoristik Projesi, senelerdir hem kullanıcı hem geliştirici olarak karşımıza çıkan bazı problemlerin çözüm yollarını bulmak amacıyla yukarıda da saydığımız şekilde kişisel haklarımızı ve güvenliğimizi korumaya çalışmak, elimizin altındaki teknolojiyi daha verimli kullanmak ve kendi ihtiyaç ve taleplerimiz doğrultusunda geliştirmek, üretilen verilerin paylaşımını ve işlevselliğini artırmak gibi sebeplerle ortaya çıktı.

Bu ve benzeri amaçlarla, çalışma gruplarının ve ortamının oluşturulması, farklı alanlarda geliştirilmiş açık kaynaklı projelerin bir araya getirilmesi, kullanıma ve amaca uygun şekilde değişiklikler yapılması, eksik olanların tamamlanması, RFC'lerin hazırlanması ve yeni bir İnternet Protokolünün ve onunla uyumlu yazılımın kullanıma sokulması planlanmaktadır.

Teknik altyapının tamamlanması ve oluşturulan protokolün kullanılmaya başlanması sonrasında, farklı gruplar kurularak Kimlik, Akademi, Medya, Sürdürülebilirlik, İletişim, Güvenilir & Takip Edilebilir Kaynaklar gibi konularda eğitim ve veri paylaşımı çalışmalarının başlatılması, protokolün verimli kullanımı için uygulamalar hazırlanması öngörülmektedir.

Öncelikli Problemler

İnternet kullanımı sırasında alışkanlık haline gelmiş ve olmazsa olmaz olarak düşünülen pek çok konu kullanıcılar açısından olası riskler taşıyor, problemler yaşatıyor, kullanımı zorlaştırıyor.

Protokol altyapısı oluşturulurken öncelik verilecek problemlerden bazılarını özetleyecek olursak:

  • Alan Adları

    Ücretli, zaman süreli olduğu ve çoğunlukla kiralama yöntemiyle kullanıldığı için uzatılmayan alan adları üzerinde duran veriler belirli bir süre sonra erişilemez duruma gelebilir. Kullanıldığı süre içerisinde dışarıdan bu alan adına verilen referans linkleri, üzerinde kullanılan e-posta gibi servisler yine bu duruma bağlı olarak geçersiz hale gelecektir.

    Resmi kurumlar, sabit ve merkezi sunuculara bağlı olarak çalışan alan adı sistemi üzerinden kullanıcıların bu hizmetlere ve verilere erişmesini istedikleri zaman kolaylıkla engelleyebilmekteler.1

  • Eski, Kirli, Doğrulanmamış Veri ve Kaynaklar

    Arama motorları, kullanıcıyı güvenilir ve doğru bilgiye ulaştırma konusunda çoğu zaman yetersiz kalmaya başladı. Artık geçerliliği kalmamış, yenilenmiş veriler kullanıcıların kendileri tarafından elenip doğrulanmak zorunda. Elde edilen bir bilginin kaynağının doğrulanması da ek bir işlem olarak yine kullanıcı tarafından yapılmak zorunda.

    Günümüz algoritmaları ve yapay zeka destekli çözümleri henüz bu konuları çözmekten uzaktalar.

  • Veri Deposu

    Merkezi sunucularda tutulan veriler, sunucu sahiplerinin müsaade ettiği ölçüde var olmaya devam edebiliyor. Özellikle, dışarıdan katılım sağlayan kullanıcılara sahip ve onlar tarafından üretilen veriler her an ortadan kaldırılabilme tehlikesiyle yüz yüzeler. Şirketler ve kişiler, kendilerine ait olan verilerin geleceğine, sunucu sahipleri kadar karar verici durumda değil.

    Kapatılan onlarca Google servisi ya da geçtiğimiz aylarda (Amazon tarafından) kapatılmakla yüz yüze kalan "dpreview" yaşanmış olan pek çok örnekten sadece ikisi.

  • Kullanıcı Giriş İşlemleri, Kişisel Veriler, E-Posta

    Merkezi sunuculara sahip pek çok kurum ve şirket kullanıcılardan elde edebileceği maksimum seviyede kişisel bilgiyi toplamaya çalışıyor ve kendi veritabanlarını oluşturuyor. Kullanıcılar bu hizmetleri kullanabilmek için en iyi ihtimalle, diğer bilgilerini vermek zorunda kalmasalar bile, e-posta adresleriyle giriş yapıyor. Günümüzde ise bu daha da artarak devam etmeye başladı ve kullanıcılar herhangi bir sitedeki herhangi bir makaleyi, blog yazısını okuyabilmek için bile e-posta adresleriyle giriş yapmak zorunda bırakılıyor. Toplanan bu kişisel verilerin ne şekillerde kullanılabileceğine ise kullanıcılar kendi adlarına karar veremiyor.

    Ayrıca, alternatif ve daha güvenli iletişim araçlarının geliştirilmiş olmasına rağmen, e-posta altyapısının uzun zamandır gelişim sürecinin yavaşlamış olması, güvenlik açıklarının olması, çift taraflı şifrelemenin çoğu zaman yetersiz kalması ve yine de az önce saydığımız sebeplerle kullanılmaya mecbur kalınması diğer bir problem. (Ek olarak, yukarıda bahsi geçen alan adı problemi e-posta sistemini de etkiliyor. Artık kullanmamaya karar verdiğimiz bir alan adına bağlı e-posta ile giriş yaptığımız sitelerdeki verilerimizi kaybedebiliyoruz.)

  • Kullanıcı Profil Yönetimi

    Yukarıdaki maddelerde bir kısmından bahsettiğimiz nedenlerle, kullanıcılar her girdikleri platform için sil baştan profil hesapları oluşturmakla uğraşıyor, yapmak istedikleri değişiklikleri her birisinde ayrı ayrı yapmak zorunda kalıyorlar, kullandıkları platformun bildirimlerini o sıradaki müsaitlik ya da meşguliyet durumuna göre tek tek yönetmek zorunda kalabiliyorlar. Memoristik Projesi içerisinde kullanıcıların kendilerine ait olacak bir dijital kimlik cüzdanı2 üzerinden bunları tek bir yerden yönetebilmesi planlanıyor.

  • Takip Edilebilirlik

    Pek çok kişi farklı konularda yapmak istediği işlemler için farklı sistemleri kullanmak zorunda olduğundan takip edilebilirliği, diğer kullanıcılarla iletişimi zorlaşıyor. Örneğin, akademik ortamdan bir kişinin çalışmaları kullanıcılar tarafından takip edilmek istendiği zaman, çalışmaların yer aldığı her bir ortamın ayrı ayrı bulunması gerekebiliyor. Ya da yine aynı şekilde herhangi bir akademik konu üzerindeki takip edilmek istenen gelişmeler apayrı ortamlar tek tek taranarak ulaşılabilir oluyor. Tek bir ortam içerisinde "hashtag" benzeri uygulamalarla bir miktar çözüme ulaşılsa da yeterli gelmediği çok durum var.

  • Gereksiz Tekrarlanan Veriler

    Özellikle "ürün"ler konusunda, aynı veriler o ürünün yer aldığı her farklı ortam içerisinde tekrarlanıyor. Örneğin, bir ürüne ait teknik bilgiler, aynı içeriğe sahip olmasına rağmen, o ürünün satışının yapıldığı sitelerde her seferinde baştan giriliyor. Zaman zaman da yanlış olarak girilen bu bilgiler müşterilerin yanlış bilgilendirilmesine sebep olabiliyor.

    Ürün sahibi tarafından "bir kez" girilecek olan bilgiler, o ürüne ait bilgilerin olduğu diğer bütün ortamlarda kullanılabilmeli. Üretimi durmuş ürünlere ait eskiye yönelik bilgilendirmeler de yine doğruluğu onaylanmış kaynaklar üzerinden kullanılabilir.

  • Platform Bağımlılıkları

    Kullanıcıların birbirleriyle paylaşmak istedikleri bazı veriler, farklı seçenekler olmasına rağmen, kullanıcıları belli başlı platformları kullanmaya zorluyor. Örneğin, paylaşılan bir müzik listesi, aynı içeriklere sahip bir başka platformdan açılamıyor. Herkesin kullanımı için oluşturulan veri setleri oluşturulduğu ortam içerisinde sınırlı kalıyor, bir başka ortama aktarılabilse bile üzerine dışarıdan yapılabilecek katkılar ortak bir platformda kolayca birleşemiyor.

    Aynı veriler üzerinde yapılacak ortak çalışmalar kişinin istediği, rahat ettiği bir ortamda devam edemeyebiliyor.

  • Veri İşleme, Kullanma Yetkileri, Erişim Hakları

    Çoğunlukla bağımsız, bireysel kişiler tarafından ortaklaşa oluşturulan veriler, farklı kurum ve şirketler tarafından sahipleniliyor ve bu bilgiyi ortaya koyan kişilerin özgürce kullanmasına izin verilmiyor. Farklı ortamlarda ve farklı şekillerde ortaya çıkan bu veriler karşılaştırmalı olarak ele alınamaz duruma geldi.

    Önceden pek çok ortamda API'ler aracılığıyla yapılabilir durumda olan bu işlemler gün geçtikçe bahsedilen ortam sahipleri tarafından artık engelleniyor.

  • Doğrulanabilir Kimlik Bilgileri, Anonimlik Hakkı

    İnternet kullanıcılarının en önemli haklarından birisi istediği zaman anonim kalabilmektir. Hem Anonimlik Hakkı hem de gerektiği durumlarda kullanılabilecek olan gerçek kimlik kullanımı henüz tam çözüme ulaşabilmiş ve netleşmiş konular değil.

    Kimlik Doğrulama Yöntemleri ve doğrulayanların güvenilirliği öncelikli olarak çözülmesi ve netleştirilmesi gereken konular.

    Ayrıca, doğrulanmış ve güvenilirliği ortaya koyulmuş bilgilerin ne kadarı, kimlerle, ne şekilde paylaşılacak soruları da tam olarak kesin cevaplara ulaşmış değil.

    Geçtiğimiz günlerde çıkan bazı haberlere göre, çocukları zararlı ortamlardan uzak tutabilmek için, "kullanıcının o anki görüntüsüne kamerayla bakıp yaşını onaylamak" gibi saçma ve akıldışı bir çözümün bile gündeme getiriliyor olması bu konunun ciddiyetini ve bir an önce çözülmesi gerekliliğini ortaya koyuyor.

  • Trol Hesaplar ve Dolandırıcılık

    Özellikle finans konularında, karşısındaki kişilerin gerçekliğini ve güvenilirliğini tespit edecek yeterli teknik bilgiye sahip olmayan kullanıcılar, dolandırılma tehlikesiyle daha çok karşı karşıya geliyorlar.

    Herhangi bir konuda karşılarındaki kişilerin trol hesap olup olmadığı, yönlendirildikleri web sitelerinin güvenilir olup olmadığı, aldıkları e-posta’ların kimlerden geldiği gibi konuların çözüme ulaştırılabildiği belirgin yöntemler netleşmiş değil.

  • Bildirimler & Haber Kaynakları

    Kullanıcılar herhangi bir konuda bildirim alabilmek için servis sahibinin tercih ettiği farklı sosyal medya hesapları, mesajlaşma ve sohbet uygulamaları, SMS, E-posta sistemlerinden birisini ayrı ayrı kullanmak zorunda kalıyor. Bazı bildirimlere erişebilmek için kişisel telefon numaralarının verilmesi bile gerekebiliyor.

Not

Projenin asıl amacı İnternet'i olduğu gibi indekslemek ve bütün problemlerini çözmek değil, kullanıcıların kendi karar verdikleri kullanışlı, temiz ve güvenilir bilgiye erişimi ve birbirleriyle paylaşımını kolaylaştırmaktır.

  1. Örnek olarak, Türkiye Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu geçtiğimiz senelerde oldukça uzun süreyle Wikipedia'ya erişimi tamamen engelledi ve zaman zaman da Youtube ve Twitter gibi ortamlara erişimi kısıtladı. Yakın zamanda "vercel.app" (06.12.2023), "readthedocs" (08.12.2023) ve "r10.net" (11.12.2023) sitelerinin tamamına erişim kapatıldı. ↩

  2. Burada bahsettiğimiz Dijital Cüzdan, kripto paralar için kullanılanlara benzer özellikler taşısa da kullanım alanları daha farklı olacaktır. ↩